วัดพระเกิด สร้างขึ้นมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2370 โดยไม่ทราบว่าใครเป็นผู้สร้าง บอกเพียงแต่ว่าคนเมืองเทิงเป็นผู้สร้าง ดังมีปรากฏในหนังสือการอ่านศิลาจารึกหลักต่างๆของ อาจารย์กล่ำ ทองคำวรรณ ที่ได้กล่าวถึงวัดพระเกิดคงคาราม ในอำเภอเทิง จังหวัดเชียงราย พูดถึงผู้สร้างวัดนี้ว่า “สำหรับวัดพระเกิดที่จังหวัดน่าน คนเมืองเทิงเป็นผู้สร้าง”
ในศิลาจารึกหลักที่ 72 ที่จารึกเมื่อปี พ.ศ. 2043 เป็นอักษรไทยล้านนา(ตั้งแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติน่าน) มีข้อความกล่าวว่า พระมหาราชเทวีเจ้า(สันนิษฐานว่าคงจะเป็นผู้เดียวกับ”พระมหาเทวีเจ้าอยู่หัว” พระราชมารดาของพระเมืองแก้ว) ได้มีการให้ฝังสีมา(ผูกพัทธสีมา)ที่วัดพระเกิดและถวายที่นา ตลอดจนครัวเรือนเพื่อทำนาถวายวัด
ศิลาจารึกหลักนี้ เข้าใจว่าเดิมอาจจะย้ายมาจากวัดพระเกิดคงคาราม ใน อ.เทิง จ.เชียงราย ตั้งแต่ครั้งเจ้าอัตถวรปัญโญ อพยพครัวเรือนมาจากเมืองเทิง ลงมาตั้งที่เมืองน่านในปี พ.ศ. 2329 เนื่องจากมีร่องรอยโบราณสถาน โบราณวัตถุ ซึ่งมีอายุใกล้เคียงกับปีที่จารึก ส่วน “วัดพระเกิดคงคาราม” เมืองน่านนั้น สันนิษฐานว่า คงจะสร้างขึ้นโดยชาวเมืองเทิงที่อพยพลงมาอยู่เมืองน่านในยุคหลัง เพราะวัดพระเกิดเมืองน่านมีอายุน้อยกว่าวัดพระเกิดคงคาราม อ.เทิง เชียงราย ที่สร้างขึ้นมาก่อนตั้งแต่ปี พ.ศ.2043
ใส่ความเห็น